Vuela Palabra

Poemas de Yolanda Castaño

YOLANDA CASTAÑO «La sonrisa de mis pechos dio combustible a los aeroplanos.»

Presentamos una selección de poemas de la poeta española Yolanda Castaño: una de las figuras más reconocidas de la poesía gallega a nivel internacional. Ella escribe originalmente en gallego, por cuanto nos complace compartir la versión bilingüe de sus textos, los cuales están contenidos en tres poemarios distintos.


De Profundidade de Campo (2007, ed. biling. 2009)


Historia da transformación

Foi primeiro un trastorno
unha lesiva abstinencia de nena eramos pobres e non tiña nin aquilo
raquítica de min depauperada antes de eu amargor carente unha
parábola de complexos unha síndrome unha pantasma
(Aciago a partes iguais botalo en falla ou lamentalo)
Arrecife de sombra que rompe os meus colares.
Foi primeiro unha branquia evasiva que
non me quixo facer feliz tocándome co seu sopro
son a cara máis común do patio do colexio
a faciana eslamiada que nada en nada sementa
telo ou non o tes renuncia afaite traga iso
corvos toldando nubes unha condena de frío eterno
unha paciente galerna unha privada privación
(nena de colexio de monxas que fun saen todas
anoréxicas ou lesbianas a
letra entra con sangue nos cóbados nas cabezas nas
conciencias ou nas conas).
Pechei os ollos e desexei con todas as miñas forzas
lograr dunha vez por todas converterme na que era.

Pero a beleza corrompe. A beleza corrompe.
Arrecife de sombra que gasta os meus colares.
Vence a madrugada e a gorxa contén un presaxio.
Pobre parviña!, obsesionácheste con cubrir con aspas en vez de
co seu contido.
Foi un lento e vertixinoso agromar de flores en inverno
Os ríos saltaban cara atrás e resolvíanse en fervenzas rosas
borboletas e caracois nacéronme nos cabelos
O sorriso dos meus peitos deu combustible aos aeroplanos
A beleza corrompe
A beleza corrompe
A tersura do meu ventre escoltaba á primavera
desbordaron as buguinas nas miñas mans tan miúdas
o meu afago máis alto beliscou o meu ventrículo
e xa non souben qué facer con tanta luz en tanta sombra.

Dixéronme: “a túa propia arma será o teu propio castigo”
cuspíronme na cara as miñas propias virtudes neste
clube non admiten a rapazas cos beizos pintados de vermello
un maremoto sucio unha usura de perversión que
non pode ter que ver coa miña máscara de pestanas os
ratos subiron ao meu cuarto enluxaron os caixóns da roupa branca
litros de ferralla alcatrán axexo ás agachadas litros
de control litros de difamadores quilos de suspicacias levantadas
só coa tensión do arco das miñas cellas deberían maniatarte
adxudicarte unha estampa gris e borrarte os trazos con ácido
¿renunciar a ser eu para ser unha escritora?
demonizaron o esguío e lanzal do meu pescozo e o
xeito en que me nace o cabelo na parte baixa da caluga neste
clube non admiten a rapazas tan ben adobiadas
Desconfiamos do estío
A beleza corrompe.
Mira ben se che compensa todo isto.

Historia de la transformación

Fue primero un trastorno
una lesiva abstinencia de niña éramos pobres y no tenía ni aquello
raquítica de mí depauperada antes de yo amargor carente una
parábola de complejos un síndrome un fantasma
(Aciago a partes iguales echarlo en falta o lamentarlo)
Arrecife de sombra que rompe mis collares.
Fue primero una branquia evasiva que
no me quiso hacer feliz tocándome con su soplo
soy la cara más común del patio del colegio
el rostro insustancial que nada en nada siembra
lo tienes o no lo tienes renuncia acostúmbrate traga eso
cuervos toldando nubes una condena de frío eterno
una paciente galerna una privada privación
(niña de colegio de monjas que fui salen todas
anoréxicas o lesbianas la
letra entra con sangre en los codos en las cabezas en las
conciencias o en los coños).
Cerré los ojos y empecé a desear con todas mis fuerzas
lograr de una vez por todas convertirme en la que era.

Pero la belleza corrompe. La belleza corrompe.
Arrecife de sombra que gasta mis collares.
Vence la madrugada y la garganta contiene un presagio.
¡Pobre bobita!, te obsesionaste con cubrir con cruces en vez de
con su contenido.
Fue un lento y vertiginoso brotar de flores en inverno
Los ríos saltaban hacia atrás y se resolvían en cataratas rosas
lamparillas y caracoles me nacieron en los cabellos
La sonrisa de mis pechos dio combustible a los aeroplanos.
La belleza corrompe
La belleza corrompe
La tersura de mi vientre escoltaba a la primavera
se desbordaron las caracolas en mis manos tan menudas
mi más alto halago pellizcó mi ventrículo
y ya no supe qué hacer con tanta luz en tanta sombra.

Me dijeron: “tu propia arma será tu propio castigo”
me escupieron en la cara todas mis propias virtudes en este
club no admitimos a chicas con los labios pintados de rojo
un maremoto sucio una usura de perversión que
no puede tener que ver con mi máscara de pestañas los
ratones subieron a mi cuarto ensuciaron los cajones de ropa blanca
litros de ferralla alquitrán acecho a escondidas litros
de control litros de difamadores kilos de suspicacias levantadas
sólo con la tensión del arco de mis cejas deberían maniatarte
adjudicarte una estampa gris y borrarte los trazos con ácido
¿renunciar a ser yo para ser una escritora?
demonizaron lo gentil y lo esbelto de mi cuello y el
modo en que nace el cabello en la parte baja de mi nuca en este
club no admiten a chicas que anden tan bien arregladas
Desconfiamos del verano
La belleza corrompe.
Mira bien si te compensa todo esto.


De A Segunda Lingua [La segunda lengua] (ed biling, 2014)


Less is more

Non me dixo
se che contase o repugnante que encontro a túa boca,
o charco das túas hormonas pringosas e clamantes.
Preferiría meter os dedos nun cable de alta voltaxe
que a miña cara na redondez irrespirable das túas tetas.
Non me dixo
así me caia enriba agora mesmo unha pía de lastras
antes ca a responsabilidade das túas noites de febre,
que corra o aire entre a miña vertical
e o pastel de xenxibre das túas ganas.
Prefiro alfinetes nas cuncas dos ollos
mellor ca a xelatina das túas debilidades.
Non me dixo fuck off, non me dixo vete
a la mierda.
Prefiro unha dor de ouvidos, un puño na boca do estómago.
Repúgname o fragor tan rural da túa fame,
escoitar berrar as túas coxas
coma bacoriños rosados abertos a machadas.

Simplemente
el non me dixo.

Less is more

No me dijo
si te contase lo repugnante que me parece tu boca,
el charco de tus hormonas pringosas y clamantes.
Preferiría meter los dedos en un cable de alto voltaje
que mi cara en la redondez irrespirable de tus tetas.
No me dijo
así se me caiga encima ahora mismo un fardo de piedras
antes que la responsabilidad de tus noches de fiebre,
que corra el aire entre mi vertical
y el pastel de jengibre de tus ganas.
Antes quiero alfileres en la cuenca de los ojos
que sorber la gelatina de tus debilidades.
No me dijo fuck off, no me dijo vete
a la mierda.
Prefiero un dolor de oídos, un puño en la boca del estómago.
Me repugna el fragor así tan rural de tu hambre,
escuchar a tus piernas a gritos
como lechoncillos rosados abiertos a hachazos.

Simplemente
él no me dijo.

Reciclaxe

E o azougue gastado no espello do toucador.
Dende a man que procura o pálpito
aproveito folios xa usados;
a tinta negra da outra cara advírtese por tras
e penso
que tamén se escribe así,
anotando palabras novas mentres outras
anteriores
se transparentan.

Reciclaje

Y el azogue gastado en el espejo del tocador.
Desde la mano que procura el pálpito
aprovecho folios ya usados;
la tinta negra de la otra cara se advierte por detrás
y pienso
que también se escribe así,
anotando palabras nuevas mientras otras
anteriores
se transparentan.

Pan de celebración. (It’s an unfair world)

O mundo é un hotel sen mostrador de recepción.
O don da elocuencia non é un ben comunitario.

Non se repartiron así nin os pans nin os peixes.
Por estribor a carne e por babor as espiñas.

Ides perder a cabeza e chóvenvos
sombreiros,
os ricos terán cartos os pobres terán fillos.

Eu sei dun pan que eu partiría en anacos
que fosen minúsculos e durase para os restos;
se unha faragulla pode ocuparlle a boca a alguén,
se pode saciar, se talvez destrabala.

Coma botes salvavidas na gloria do Titanic,
soutos de peites para quen está
calvo.

Urbi et orbi da retórica: nin está nin se espera.
Calcétanse barbas para quen non ten queixelo.

Tocáronlles a algunhas bocas tres segundos de memoria.
E Deus ha dar ese pan
a alguén con ben menos dentes.

Pan de celebración. (It’s an unfair world)


El mundo es un hotel sin mostrador de recepción.
El don de la elocuencia no es un bien comunitario.

No se repartieron así ni los panes ni los peces.
Por estribor la carne y por babor las espinas.

Vais a perder la cabeza y están lloviéndoos
sombreros,
los ricos tendrán dinero los pobres tendrán hijos.

Yo sé de un pan que partiría en pedazos
que fuesen minúsculos y durase para los restos,
si acaso una migaja puede ocuparle a alguien la boca,
si puede saciar, si tal vez destrabarla.

Como botes salvavidas en la gloria del Titanic,
pinares de peines para quien está
calvo.

Urbi et orbi de la retórica: ni está ni se la espera.
Aquí se calcetan barbas y tú aún sin mandíbula.

Les tocaron a algunas bocas tres segundos de memoria.
Y Dios le dará ese pan
a alguien con menos dientes.


En De Cantares hoxe (libro colectivo, 2013) y revistas digitales


Que é dor/ A dor que de veras sente

Teño cara de gustarme
as cousas que non me gustan.


Os labios de toda a xente
falan sen despegarse.


Isto tamén é así.
As paredes dunha gruta na que alguén, hai dez mil anos,
desdoura o natural da pedra.
Moedas, corrente alterna,
unha rapaza nada cos xenes da beleza,
toda picada de complexos.
Coma un orgasmo de Hedy Lamarr, os ollos de Nikola Tesla.
Un país onde non ser,
onde só cómpre
parecelo.

Luvas desenfundadas, sal, a máis prestixiosa
de todas as escolas de dobraxe.


O capital é o pesadelo
de quedarmos atoados na nosa capacidade simbólica.
A máis favorecedora de todas:
maquillaxe tanatoestética.
Anos de traballo voltos un pedazo de granito ecuestre.
Unha industria da miseria, as leiras do volframio.

Coma un corpo ardente que sabe, e
disimula.
Pestanas postizas de marca barata, unha imaxe
idéntica a si mesma.


Coma poesía política que se confunde
cun selfie fronte o espello do baño.

A metonimia do mal,
normativo dislocado.

Escenificación, menú, a escaleira de incendios do discurso.
Algo ao que lle medran raíces aéreas
e devece por volver á terra en canto hai tempo que saíu á luz;
coma os ollos das patacas.
A ollada do poema é tamén así:
filas de formigas obreiras
esmagadas para permanecer,


restos de acenos
que parecen


outra cousa.

Que es dolor/ El dolor que de veras siente

Tengo cara de gustarme
las cosas que no me gustan.
Los labios de todo el mundo
hablan sin despegarse.

Esto también es así.
Las paredes de una gruta en la que alguien, hace diez mil años,
mancilla lo natural de la piedra.
Monedas, corriente alterna,
una muchacha nacida con los genes de la belleza,
toda picada de complejos.
Como un orgasmo de Hedy Lamarr, los ojos de Nikola Tesla.
Un país donde no ser,
donde sólo
parecerlo.
Guantes desenfundados, sal, la más prestigiosa
de todas las escuelas de doblaje.

El capital es la pesadilla
de quedarnos atascados en nuestra capacidad simbólica.
El más favorecedor de todos:
maquillaje tanatoestético.
Años de trabajo vueltos un pedazo de granito ecuestre.
Una industria de la miseria, las huertas del wolframio.
Como un cuerpo ardiente que sabe, y
disimula.
Pestañas postizas de marca barata, una imagen
idéntica a sí misma.

Como poesía política que se confunde
con un selfie frente al espejo del baño.
La metonimia del mal,
normativo dislocado.
Escenificación, menú, la escalera de incendios del discurso.
Algo al que le crecen raíces aéreas
y anhela volver a la tierra en cuanto hace un tiempo que salió a la luz;
como los ojos de las patatas.

La mirada del poema es también así,
filas de hormigas obreras
aplastadas para permanecer,

restos de gestos
que parecen

otra cosa.

Yolanda Castaño es seguramente el rostro más popular e internacional de la Poesía Gallega. Con 25 años de trayectoria, ha publicado 6 poemarios que le han valido premios como el Nacional de la Crítica o el Ojo Crítico, mientras su última colección hasta la fecha –»A Segunda Lingua (versión bilingüe en Visor)– se quedó a las puertas del Nacional de Poesía. Activa dinamizadora cultural con su propia Residencia para Escritores en A Coruña, dirige festivales, talleres de traducción y ciclos de lecturas siempre con poetas gallegos e internacionales. Con libros en inglés, francés, italiano, serbio, macedonio y armenio, y selecciones traducidas a otros 25 idiomas, ha mostrado su obra en foros de toda Europa, América, Asia y norte de África, además de firmar obras como editora, traductora y autora para niños/as. Ha desarrollado multitud de experiencias fusionando la poesía con música, plástica, arquitectura, danza, audiovisual, cómic y hasta cocina, y ha recibido cuatro becas como escritora en residencia en instituciones de Rodas (Grecia), Múnich, Pekín y Escocia.

***La fotografía que acompaña la presente publicación es de Alberto Pombo.

Visits: 2266

¡SIGAMOS EN CONTACTO!

¡Nos encantaría tenerte al día con nuestras últimas publicaciones

¡No enviamos spam! Lee nuestra política de privacidad para más información.

Deja un comentario

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *